top of page
te_parare_logo_Artboard%202_edited.jpg
  • Te Pararē

TANGATA+¿?=TANGATA MĀORI


Whakaahua: MissTino

Kei ngā niao o ngā waka tarahae kua ū mai nei ki te matāwhanga o te kura puiaki nei i riro, i ora ake anō ia i tōna anō iwi, i te iwi Māori, tēnā koutou. Kia mihia rā ngā āhuatanga o tēnei wā nei, kia mihia hoki ngō tātou matamatahuānga kei Te Moana-nui-a-Kiwa, kei mea wāhi, kei mea wāhi, tae noa mai ki a tātou, kei Nukuroa (Aotearoa) nei. Ka matapakihia i konei te tuakiritanga o te tangata me te mea e whakaū nei i tō taua tangata tuakiritanga e kīia ai taua tangata he Māori.


Memea rā he Māori te tangata, ā kāti, he Māori te tangata, kua whakatauhia tērā. Wheoi, ki a au nei, e Māori ake ai taua tangata rā me mōhio pai ia ki te reo Māori, i whēnei ai ngōku whakaaro i te korenga ōku i mōhio ki te reo Māori i te pūhounga, nā, ko tāku i whakaaro ai ki a au anō, “Ki te kore au e mōhio ki te reo, kua kore pea au e kīia he Māori au.” Whoi, e mōhiotia ana ināia ehakē i te mea me kōrero te reo Māori e te Māori e kīia ai he Māori taua Māori, whoi ki a au nei me mōhio tonu te Māori ki tōna reo, ahakoa te aha.


Ko hea mai nei te painga atu memea i kōrerohia te reo Māori e tēnā waha, e tēnā waha huri noa, engari, he awhero nui tērā e noho tonu ana ki te pae tawhiti, ā, taihoa pea ka whakaahu whakamua ki te pae tata, nōwhea rawa rānei. Ko tēnei tū kaupapa nei, he kaupapa mōniania, ko tā te pākehā he “touchy subject.” Ka takakawe tonu tēnei ki te tāwhi i taku wairua pakirara, me ngōku whakaaro whakatarapī, kia kore ai ngēnei taringa ōku e patua e ngō koutou māngai uene. Mātua rā ki te kaupapa.

Te mahi a te tangata e kī ana mā te whakapapa hei tohu i tō Māoritanga, kāore aku whakahēnga ki tērā, engari, kua matarukuruku rawa atu nei au i te rite tonu o te kōrerohia o taua kōrero rā. Tērā hoki te hunga e ako ana i te reo Māori, kua whakatupu rawatia rānei ki te reo Māori me ngā tikanga, engari, ehakē rātou i te Māori, he Pākehā, he Hainamana, he Tiapana, he aha, he aha, kua Māori rānei rātou nā tā rātou ako i te reo, nā te whakatupuria rānei o rātou ki te reo Māori me ngā tikanga? Kāore aku whakautu ki taua pātai! Engari, me mihi taua hunga rā e hāpai ana i ngā mahi ake a te iwi Māori.


He aha hoki nei tēnei mea nei te “Māori” He aha tana whakapapa? Ko whea tana/ana maunga? Ko whea tana/ana iwi? He kupu Māori rānei te kupu “Māori”? Kua whaimana, kua whai whakapapa taua kupu i a tātou, i te iwi Māori, hakoa tonu, he mea whomai taua ingoa e te Pākehā, kua rangatira ia i a tātou, i te mana whenua, i te tangata whenua. Kua tae pea ki te wā kia hangā e tātou he ingoa anō mō te iwi Māori me tōna anō reo. E mahara tonu ana au ki te kōrero a kōkā Te Uruhina McGarvey i te wā i uiuitia ai ia e tētehi i Te Puna o te Kī i whakarewahia e Te Ipukarea, i te whakahuatia e ia tā Te Rangihau (John Rangihau, nō Tūhoe) kōrero, ko tā kōkā, “Kei te tū au i runga i taku Tūhoetanga, karekau i runga i taku Māoritanga.” Tēnā, āta whakaarohia tāna i kī ai, me whakahoki mai rānei taua momo whakatakotoranga kōrero? Me kōrero tonu atu rānei “he Māori ahau”, me kōrero rānei “he Waikato ahau”, “he Ngāti Porou ahau”, “he Ngā Puhi ahau” he aha, he aha?

I tukuna atu te pakirehua nei ki te Pukamata, koinei e whai ake nei ngētehi o ngā tākupu i tuhia ai.

  • Me e matatau ana au ki te reo Hainamana, engari kāore ōku toto Hainamana, ka kīia tonutia au he Hainamana au? E kāo! Heoi kē rā, he tangata kōrero Hainamana noa au.

  • Hei tāku, mehemea e aweko ana koe ki te kōrero Māori, he Māori ake koe i tērā atu Māori kāore e mātau ana ki te reo.

  • Kāpā mā te reo Māori nahe e Māori ai, e Māori ake ai rānei te tangata Māori. Tokomaha tonu ngā tāngata Māori kāore i a rātou te reo, whoi, he toki tonu rātou ki ngētehi atu pūkenga o te ao Māori, ko te raranga harakeke tērā, ko te kapa haka tērā, ko te tā moko tērā, ko te whakatangi taonga pūoro tērā, ko te aha, ko te aha, kei a wai rā hoki te mana ki te kī ake ehara aua tāngata Māori rā i te Māori? Ko te tirohanga ake kē ia o tēnā, o tēnā ki te/ngā mea e whakamāori nei i te tangata Māori ngā mea e whakararuraru ana i ngā whakaaro ki te whakaputa whakautu ki taua pātai rā nāu. Nō reira rā, reo Māori mai, kāhore rānei, me he Māori koe, he Māori koe, koirā, koirā.

  • Whakapapa Māori + Tangata = He Māori

  • Te Reo + Whakapapa + Tangata = He Māori

  • Tikanga Māori + Te Reo Māori + Whakapapa + Mārama ki te ao Māori = He Māori

  • Ki au nei he Māori katoa tātou, ahakoa ō pūkenga, ahakoa ō mōhiotanga, he Māori tonu tātou, kei noho ka tuku i aua āhuatanga hei whakamawehe i a tātou, i te Māori.


E tika tonu ana te kōrero, nā te mahi a te whakaaro whaiaro o tēnā, o tēnā ki te kaupapa nei i uaua ai te kite i te mea e whakamāori rawa atu nei i a tātou, i te Māori. He nui tonu rānei ngā mea e whakamāori nei i te Māori, kotahi anahe rānei te mea? Kāore i te mōhiotia, nēhā. Me he Māori koe, e whakaae tonu atu ana ki tō taha Māori, e hāpai ake ana i taua taha ōu ki tāu e pai ai, tēnā pea, koinā tonu te mea nui, māna.


Whoi anō rā e te iwi, kia noho iho mai tēnei kaupapa hei timotimo mā kōrua ko hiri (hirikapo). Meatia mai ōu nā whakaaro ki raro iho, me kore e maea ake te whakautu kua roa nei e kimihia ana, whoi kia ohiti, he mana tō te kaupapa nei ka whakakeka rawa i te pīnati ki te nui tāna whakaaroarohia.


Kia ora rā :)


 

Mō te Kaituhi:

Tokopiko


Ringatoi:

bottom of page